Salam hormat dan salam bahagia.

Terkadang kita lupa, terkadang kita terleka. Atau barangkali kita memang tidak tahu tentang kepentingan sesuatu perkara hinggakan kita mengabaikan tumpuan dan perhatian terhadap kepentingannya. Marilah kita luangkan masa buat seketika untuk meneliti dan menghayati kembali tugas dan peranan kita sebagai ibu bapa atau pun guru sekaligus melihat ke arah anak-anak kita atau pelajar kita dengan sebuah renungan yang dalam. Apakah kita memberi perhatian terhadap kesihatan mata mereka. Hanya anda yang mengetahui..

KENALI MATA ANAK ANDA

Masalah penglihatan

Terdapat beberapa masalah penglihatan yang boleh menyebabkan penglihatan kanak-kanak terganggu. Kebiasaannya ia mula dikesan apabila kanak-kanak ini mula melangkah ke alam persekolahan. Guru di kelas yang biasanya dapat mengecam kanak-kanak yang mempunyai masalah penglihatan yang ketara. Jarang sekali kanak-kanak kecil ini akan mengadu tentang kekaburan penglihatan. Kebiasannya mereka akan mengecilkan mata apabila cuba membaca di papan hitam, mempunyai postur kepala yang tidak normal apabila melihat objek, tidak dapat menyalin kerja daripada papan hitam dengan sempurna ataupun hilang terus minat untuk belajar. Ibu bapa perlu mengambil tindakan segera untuk membawa anak berjumpa Optometris secepat mungkin bagi mendapatkan pemeriksaan penglihatan mata komprehensif untuk menentusahkan status penglihatan anak-anak. Keadaan-keadaan yang boleh menganggu penglihatan kanak-kanak perlu dikenalpasti secepat mungkin.

Ambliopia (mata malas)

Ianya adalah satu keadaan di mana mata mempunyai penglihatan yang lemah  meskipun setelah dibaiki ralat refraksinya. Biasanya, ia berlaku pada kes juling ataupun  apabila tahap penglihatan di antara kedua-dua mata terlalu berbeza. Sekiranya tiada rawatan selepas berumur 12 tahun, kebiasaannya mata akan kekal lemah. Kaedah pengatupan ataupun terapi ortoptik biasanya dilakukan secara intensif untuk merawat mata yang lemah. Sekiranya mata yang lemah itu mendapat respon yang baik daripada latihan ortoptik, masalah mata lemah dapat diatasi dalam masa beberapa bulan.

Kejulingan

Boleh juga terjadi sekiranya satu mata bergerak ke arah luar, dalam, atas atau bawah.  Sekiranya berlaku dalam tempoh masa yang lama, mata tersebut boleh menjadi ambliopik. Jika kadar julingnya adalah sedikit, ianya mungkin boleh dipulihkan dengan terapi pengatupan (patching) pada mata yang baik. Adakalanya surgeri ataupun cermin mata berprisma boleh membantu mata untuk lurus kembali. Kaedah yang paling berkesan adalah dengan pemakaian kanta sentuh dan dengan melakukan terapi ortoptik.

Kesalahan refraksi

Rabun jauh, rabun dekat ataupun astigmatisma boleh terjadi kepada kanak-kanak. Jika tidak dibetulkan kanak-kanak akan melihat objek kabur sentiasa. Sekiranya ini berlarutan, tahap penglihatan kanak-kanak boleh terbantut dan menjadi lemah. Bagi ibu bapa yang memakai cermin mata (salah seorang atau kedua-duanya) kebarangkalian besar anak-anak juga akan mempunyai kesalahan refraksi yang memerlukan pemakaian cermin mata. Walaubagaimanapun, perlu diketahui bahawa pemakaian cermin mata bukan sahaja disebabkan oleh faktor genetik adakalanya ia dipengaruhi oleh faktor persekitaran. Oleh itu, sekiranya anda dan pasangan anda mempunyai mata yang normal, itu tidak bermakna anak anda akan bebas daripada masalah penglihatan.

Rabun jauh

Juga dikenali sebagai miopia. Biasanya boleh dibetulkan dengan cermin mata atau kanta sentuh.

Rabun dekat

Atau presbiopia sering terjadi kepada orang yang berumur lebih 40 tahun. Kanak-kanak afakik (selepas surgeri katarak) juga memerlukan preskripsi untuk melihat pada jarak dekat.

Astigmatisma

Biasa disebut sebagai silau. Selalunya boleh menyebabkan sakit kepala teruk dan mata berair.

Penyakit Mata

Ibu bapa perlu tahu dan mengawasi penyakit-penyakit mata yang boleh terjadi kepada bayi. Bayi yang lahir pra-matang, tidak cukup berat badan atau dirawat dalam inkubator mempunyai risiko untuk mengalami penyakit mata.

Penyakit mata yang selalu dikaitkan dengan bayi yang lahir pra-matang ialah  retinopathy of prematurity. Ianya adalah satu keadaan di mana bayi pra-matang dirawat di dalam ventilator terlalu lama selepas lahir. Oksigen boleh menyebabkan konstriksi dan obliterasi salur darah-salur darah yang pra-matang di bahagian periferi retina. Ini boleh menyebabkan berlakunya penanggalan retina dan lain-lain sebab yang boleh menyebabkan kerosakan kekal pada penglihatan bayi.

Retinoblastoma adalah sejenis tumor merbahaya yang boleh terjadi seawal tahun pertama kelahiran. Tumor ini boleh menyebabkan kehilangan penglihatan. Kebiasaannya, anak mata bayi akan kelihatan bewarna putih pada mata yang terlibat. Adakalanya ia boleh mengancam nyawa bayi. Selalunya bebola mata yang terlibat akan dibuang.

Katarak kongenital biasanya boleh berlaku kepada bayi yang baru lahir. Sekiranya ia hanya menyebabkan gangguan penglihatan yang sedikit, ia tidak memerlukan surgeri. Tetapi, sekiranya katarak telah matang, selaput putih pada kanta kristalin mata perlu di buang dengan kaedah surgeri. Katarak yang terlampau matang boleh dilihat sebagai warna putih pada anak mata. Keadaan ini biasanya berlaku apabila ibu tidak mendapat suntikan rubella sebelum hamil.

Glaukoma kongenital jarang berlaku. Bagi bayi, ketinggian tekanan di dalam bebola mata boleh menyebabkan saiz kornea berubah daripada 11mm kepada 13mm. Sekiranya ia berterusan, tekanan yang tinggi ini boleh menyebabkan kerosakan pada saraf optik dan boleh membawa kepada kebutaan.

Infeksi neonatal boleh berlarutan dan menyebabkan berlakunya siplis kongenital dan rubella.  Kedua-dua keadaaan ini boleh menyebabkan perubahan pigmen pada retina. Ianya boleh menyebabkan terjadinya katarak kongenital dan nistagmus (bebola mata bergetar).

Cermin mata

Kanak-kanak boleh mula memakai cermin mata setelah dikesan mempunyai rabun jauh atau lain-lain masalah penglihatan. Sebarang masalah penglihatan hendaklah dirawat secepat mungkin untuk menyelamatkan mata daripada terus menjadi malas dan tidak berfungsi. Ibu bapa dan ahli keluarga perlu memainkan peranan penting dalam memberi motivasi kepada kanak-kanak yang memerlukan pemakaian cermin mata. Katakan kepadanya bagaimana cantik atau segak serta bergayanya dia apabila dia memakai cermin mata. Cuba hindari sikap mengejek kanak-kanak yang bercermin mata. Berjumpalah dengan guru kelas di sekolah untuk menerangkan masalah penglihatan yang anak anda sedang alami.

Pelbagai masalah sering timbul apabila anak-anak mula bercermin mata. Ada ibu bapa yang menghadkan pemakaian cermin mata hanya apabila anaknya ke sekolah. Apabila pulang dari sekolah, cermin mata disimpan dan tidak lagi dipakai. Ini kononnya dapat mengurangkan kuasa mata jika tidak dipakai selalu. Ramai orang tua membuat anggapan lebih lama cermin mata dipakai, mata akan lebih bergantung kepada cermin mata dan mata akan lebih rosak. Anggapan ini adalah salah sama sekali. Pemakaian cermin mata yang tidak konsisten akan menyebabkan kuasa mata akan naik dengan lebih cepat malahan mata akan lebih cepat menjadi penat apabila cuba melihat objek jauh dan kecil.

Pemeriksaan mata kanak-kanak perlu dilakukan sebaik-baiknya enam bulan sekali. Ramai yang tidak mengikut arahan ini malah hanya membuat pemeriksaan mata apabila anak mula mengadu penglihatannya kabur ataupun bila cermin mata pecah atau patah. Ada juga beranggapan dengan memakai cermin mata berkuasa rendah daripada sepatutnya boleh menyebabkan kuasa rabun jauh terkawal dan tidak naik lebih tinggi.  Pemeriksaan mata enam bulan sekali bagi kanak-kanak adalah untuk memastikan kuasa mata tidak bertambah dalam jangka masa itu. Sekiranya berlaku perubahan kuasa mata yang banyak, cermin mata perlu ditukar segera untuk memberikan kuasa kanta optimum pada mata. Kuasa kanta yang optimum mampu mengawal kuasa mata daripada melonjak terlalu tinggi. Kebiasaanya kanak-kanak perlu bertukar cermin mata untuk mendapatkan penglihatan yang optimum setiap masa.

Kanta sentuh

Bagi bayi dan kanak-kanak kecil, cermin mata mungkin tidak berapa sesuai dipakai pada usia sebegini. Malahan ia akan mengundang jelingan-jelingan daripada orang sekeliling. Bagi bayi dan kanak-kanak yang memerlukan pembetulan refraksi, kanta sentuh khas kanak-kanak boleh dipasangkan oleh pakar Optometris. Kanta sentuh khas untuk kanak-kanak ini tidak sama seperti yang dipasang pada mata orang dewasa. Kanta ini diperbuat daripada material silikon dimana ianya selamat dipakai untuk tempoh 30 hari tanpa buka dan ianya boleh dipakai tidur. 

Ciri istimewa kanta sentuh khas ini adalah ianya membenarkan oksigen yang banyak memasuki mata dan jarang mendatangkan komplikasi pada mata jika dijaga dengan baik. Apabila kanak-kanak ini sudah semakin membesar, kanta sentuh boleh diganti semula dengan sepasang cermin mata. Sekiranya kanak-kanak masih ingin memakai kanta sentuh ataupun ada sebab sebab tertentu yang memerlukannya memakai kanta sentuh, kanak-kanak sendiri boleh dilatih untuk memasukkan dan mengeluarkan kanta sentuh sendiri serta tahu dan faham cara penjagaannya.

Prof Madya Dr Haliza Abdul Mutalib

Pakar Optometris & Profesor Madya

Program Optometri & Sains Penglihatan, FSK

Universiti Kebangsaan Malaysia